Er zijn van die momenten dat je geen idee hebt waar je aan begint. Je maakt een sprong in het diepe en wel ziet waar je neerkomt. De vijf maanden die ik hier in Sint-Petersburg heb mogen doorbrengen vormen met zekerheid de meest indrukwekkende, vormende en verbazingwekkende sprong die ik ooit heb gewaagd. Ik realiseerde me pas enkele weken geleden, toen ik mijn familie op bezoek had, hoe diep de stad, haar mensen en haar gewoontes inmiddels geworteld zitten in mijn manier van denken en zijn.
Toen ik hier in augustus, alleen, aankwam was de stad te groot voor me. Van Groningen, een uit de kluiten gewassen dorp, naar Sint-Petersburg, een metropool van ruim vijf miljoen mensen. Het was een overstap waar ik simpelweg geen grip op kreeg. De hoeveelheid mensen, de auto’s, metro’s, bussen, trolleys. De manier waarop één A4’tje of één onwillige, bejaarde bureaucraat (in de volksmond liefdevol ‘baboesjka’ genoemd) je kan maken of breken; de rijen waarin het niet ongewoon is om twee uur te staan wachten; de manier waarop je dagelijks uren spendeert in het openbaar vervoer. Ik voelde me een toeschouwer in mijn eigen wereld. Alsof er op vijf centimeter afstand van je neus een intercity op volle snelheid voorbij raast en er van je verwacht wordt om aan boord te springen. Waar te beginnen?
Het gekke is dat het gewoon gebeurt. Er komt namelijk een moment dat je je realiseert dat je inmiddels in de trein zit. Je weet niet precies hoe of wanneer je het gedaan hebt, maar je bent een passagier geworden. Het is niet alsof je enige invloed hebt op wat er om je heen gebeurt, of dat je altijd begrijpt waaróm dingen gebeuren op de manier dát ze gebeuren, maar je krijgt door hoe te reageren. In plaats van dat je verwacht dat je colleges een vast rooster volgen, blijf je alert en flexibel voor plotselinge onaangekondigde veranderingen, afstanden worden relatief en ineens is -20◦C niet zo heel koud meer. Langzaamaan, onbewust, accepteer je jezelf als onderdeel van de wereld die je eerst probeerde te controleren en je laat het je omvormen en meevoeren naar dagelijks nieuwe avonturen.
Als je dat maar lang genoeg toestaat, dat ‘mee laten voeren’ met de stroom, krijg je vanzelf door waarom bepaalde dingen gaan zoals ze gaan en dan kan je gaan anticiperen. Volledige controle zal er nooit zijn, daar zijn de stad en dit land simpelweg te groot en te complex voor, maar in ieder geval kan je redelijk inschatten hoe dingen zich zullen ontvouwen. Je bent niet de machinist, noch een passagier. Je bent de bijrijder, naast het stuur en meekijkend door de voorruit. Dit zijn de momenten waarin je kan voorspellen na een reis buiten de Leningradski Oblast waarom de papieren die je meekrijgt van je coördinator niet gaan werken voor je herregistratie. Of de momenten waarop Russische toeristen jóú de weg gaan vragen naar het Russisch museum. Ineens is de stad van jou. Je houdt van iedere steen, je houdt van de mensen en je houdt van hun cultuur en gewoontes. Je voelt je er thuis.
Een goede vriend vertelde me ooit dat reizen je hart doet breken en dat je scherven achterlaat op iedere plek die je bezoekt. Als dat waar is, dan laat ik een groot deel van mijn hart in deze stad achter. Ik heb enorm veel te danken aan al mijn collega’s bij het NIP en mijn eindeloos lieve en warme gastgezin. Ik heb me dankzij hun altijd welkom en gewenst gevoeld en dat heeft mij, zeker in het begin, enorm geholpen. Er zijn zo veel herinneringen aan deze stad verbonden voor mij, zo veel vriendschappen die hier ontstaan zijn. Ik heb hier zo veel geleerd. Pieter, het wordt niet makkelijk om je te verlaten, maar mijn halte is bereikt. Althans, voor nu dan, want terugkomen zal ik zeker. Tot ziens Sint-Petersburg en tot die tijd zal ik je missen!