Auteur: Elizaveta Stoekanova

De laatste paar jaar is er een ware opleving gaande in de Russische serie-industrie. Waar men vroeger grappen maakte over de lage kwaliteit van soapseries op ‘Rossija 1’ en elkaar memes stuurde, zien we nu een echte wedergeboorte.

Woord van kerel. Bloed op het asfalt (Слово Пацана. Кровь на асфальте, 2023)

Genre: Drama
Regisseur: Zjora Krizjovnikov (Жора Крыжовников)

Een fenomeen in de Russische serie-industrie: een aangrijpend misdaaddrama over jeugdbendes in Kazan aan het einde van de jaren 1980.

Beschrijving: Kinopoisk biedt de volgende samenvatting:
‘Kazan, begin 1989. Terwijl ouders vechten om te overleven, vormen tieners straatbendes en strijden ze letterlijk voor de asfaltgrond onder hun voeten. Alles wat zich op hun “gebied” bevindt of beweegt, wordt hun eigendom. Midden in algehele armoede gelden er duidelijke regels, is er onderlinge steun en is het woord van een jongen sterker dan een eed.
De 14-jarige Andrej, afkomstig uit een intellectuele familie, zit op de muziekschool en woont samen met zijn moeder en jongere zusje. Op een dag krijgt hij de opdracht om de Engelse taal bij te spijkeren met zijn leeftijdsgenoot Marat, een gopnik (straatjongen) uit een lokale bende. Nadat hij Marat beter heeft leren kennen en besluit dat hij genoeg heeft van zijn eigen saaie leven als tsjoesjpan (buitenstaander), besluit Andrej zich bij de bende aan te sluiten.’
Er valt niets toe te voegen aan deze beschrijving. Op de volgende pagina bespreken we waarom de serie zo goed is!

Waarom kijken?
De hele winter was Rusland in de ban van Slovo Patsana (Слово Пацана), en dat is geen overdrijving. De eerste afleveringen werden aanvankelijk stil ontvangen, maar daarna begonnen scholieren in heel Rusland zich op te splitsen in ‘bendes’ en de personages na te bootsen. Tieners van Kaliningrad tot Tsjita struinden kringloopwinkels af op zoek naar trainingspakken, gaven elkaar bijnamen en organiseerden zelfs gevechten, net als in de serie.
De reactie van de omgeving liet niet lang op zich wachten: de politie startte onderzoeken naar enkele incidenten, en vanuit de Doema klonken oproepen om de serie te verbieden. Maar verboden vruchten smaken zoet, en daarom schoten de kijkcijfers omhoog.
Kernwoorden uit de serie zoals tsjoesjpan (чушпан), otsjit (отшить), en kerels bieden geen excuses aan (пацаны не извиняются) werden gevleugelde uitspraken. Acteurs werden overal herkend, en de serie kreeg zoveel aandacht dat de laatste aflevering werd uitgesteld. De regisseur verklaarde dat dit kwam door het opnieuw filmen van bepaalde scènes om de dramatiek te versterken, maar fans vermoeden dat (zelf)censuur een rol speelde. Uiteindelijk verschenen er online twee versies van het slot, en iedereen kon zien dat de verschillen minimaal waren.

Russische cultuur/trends
De geografische focus van Russische series breidt zich uit. Het toneel is deze keer niet Moskou of Sint-Petersburg, maar Kazan. Een stad met een eigen energie, geschiedenis, Tataarse cultuur… en eigen misdaadlegendes. Het land worstelt nog steeds met de erfenis van de ‘wilde jaren negentig’ en reflecteert daarop. Als je wilt begrijpen hoe Rusland er destijds uitzag, is deze serie een aanrader.
Een extra motivatie om te kijken is de muziek in de serie: liedjes uit de jaren 80 zoals Как быть (Hoe te zijn) van Aleksandr Serov, Седая ночь (Grijze nacht), Белые розы (Witte rozen) van de groep Laskovyj Maj en Я хочу быть с тобой (Ik wil bij jou zijn) van Nautilus Pompilius kregen een nieuwe opleving. De titelsong, gezongen in het Tataars, inspireerde zelfs tieners door het hele land om een paar woorden Tataars te leren.

Opmerking van de redacteur
Een waarschuwing vooraf: deze serie bevat veel gewelddadige scènes. Er is bloed, moord en momenten waarop je je ogen wilt sluiten. Het is niet makkelijk om te zien, maar belangrijk om te begrijpen dat het fictieve verhaal gebaseerd is op ware gebeurtenissen. Voor de plot werd de roman van Robert Garaev (Роберт Гараев), een van de betrokkenen, gebruikt als bron. Zijn boek is trouwens online beschikbaar.

Er gaat een verhaal rond dat een journalist ooit de president van Tatarstan benaderde en het volgende gesprek plaatsvond:
‘Heeft u Слово Пацана (Slovo Patsana) gezien? Wat vindt u ervan?’
‘Meisje, waarom zou ik het kijken? Ik heb het zelf geleefd.’

Vampieren van Centraal-Rusland (Вампиры Средней Полосы, Seizoen 1, 2021 — heden)

Genre: Komedie, detective, fantasy, drama
Regisseur: Anton Maslov

Een charmante komedie over humane vampieren uit Smolensk.

Beschrijving
We verwijzen opnieuw naar Kinopoisk:
‘Smolensk is een doorsnee stad in Centraal-Rusland. Maar niet helemaal. Eeuwenlang wonen hier vampieren, die zichzelf wel toestaan op mensen te jagen, maar zich strikt houden aan een pact: voor elke moord moeten ze een van hun eigen soort uitleveren aan de bewaarders voor executie.

Wanneer in een berkenbos bij Smolensk lichamen van uitgezogen jongens worden gevonden, komt hun vreedzame leven in gevaar. Nu moet de lokale vampiergemeenschap, geleid door de oudste vampier, grootvader Slava (Svjatoslav Vernidoebovitsj), snel de dader vinden en het probleem oplossen.’

Waarom kijken?
Als je ooit in Rusland bent geweest tussen november en februari, weet je hoe grijs het landschap van de gematigde gordel eruitziet. Zoals in die grap: je maakt een foto van Sint-Petersburg en vraagt je af of de zwart-witmodus aan staat of dat alles echt zo donker is. De makers van de serie zijn erin geslaagd om deze ‘grijsheid’ te romantiseren. Hoge kale berkenbomen, saaie flatgebouwen, sneeuw gemengd met modder, vuile auto’s op provinciale wegen — de echte Russische alledaagsheid, die moeilijk mooi te laten lijken is. Maar het team achter de serie heeft dat toch voor elkaar gekregen! Smolensk en zijn bezienswaardigheden worden op een geweldige manier in beeld gebracht.
Deze serie bewijst bovendien dat oude thema’s nieuw leven kunnen worden ingeblazen. Het vampierthema is verre van origineel, maar door de Russische realiteit, getalenteerde acteurs en een goed script kreeg Вампиры Средней Полосы de hoogste waarderingen van critici.

Russische cultuur/trends
Volksartiest van Rusland Joeri Stojanov is een legende in de Russische filmwereld en werd bekend door het satirische programma Gorodok (Городок) uit 1993. Zijn oude glorie blijft, maar juist door deze serie ontstond een geweldig nieuw acteerduo waarin twee generaties samenkomen: Gleb Kaljoezjny (Глеб Калюжный, geboren in 1998) en Joeri Stojanov (Юрий Стотянов, geboren in 1957). Na Вампиры Средней Полосы werden ze samen gevraagd voor hoofdrollen in komedieseries, wat de originaliteit van deze vondst alleen maar bevestigt.

Opmerking van de redacteur
Вампиры Средней Полосы trekt de aandacht door zijn eenvoud. De serie heeft een heel zachte liefdeslijn (eerste seizoen) en veel warmte en huiselijkheid, iets wat in de wintermaanden vaak ontbreekt. Het is een volwassen sprookje (met bloed, want zonder kan niet) dat je graag wilt blijven kijken en waarin je wilt geloven: in wonderen, rechtvaardigheid en de toekomst van Russische series.

Lada Gold (Лада Голд, 2023)
 

Genre: detective, komedie, drama
Regisseur: Nikita Vlasov (Никита Власов)

Een detectiveverhaal over een auto van puur goud die door alle bandieten van de Wolga-regio wordt gezocht!

Beschrijving
En opnieuw een beroep op Kinopoisk: ‘Arthur, de kleinzoon van de criminele autoriteit Midas, is gedwongen terug te keren uit Nederland naar Rusland voor de begrafenis van zijn grootvader. Pavel, de kleinzoon van de beroemde politieheld van Tolyatti, Ogurtsov, zit vast in problemen met zijn familie, vriendin en geld. Beide jongens beginnen het avontuur van hun leven in een Lada-21043, volledig gemaakt van crimineel goud. De auto en de jongens worden achtervolgd door de leiders van drie criminele bendes die net uit de gevangenis zijn gekomen – Lysyi, Buba en Grishka-de-zanger, evenals de gewetenloze Shamray, die alles zal doen om zijn goud, invloed en macht terug te krijgen.’

De beschrijving is spannend, maar het lijkt dat de auto van puur goud – een absurd theater is. Aan de ene kant, ja, maar aan de andere kant, nee – in de jaren '90 gebeurden de vreemdste dingen in Rusland. Dus als dit in het echte leven zou gebeuren, zou niemand het voor gek verklaren.

Waarom kijken?
De serie heeft een geweldige motor (de gouden Lada) en ongewone, soms paradoxale plotwendingen. De personages hebben zulke geheimen dat je zeker een paar keer zult opveren van verbazing.

Het belangrijkste thema van de serie is het thema van familiedrama’s, ‘skeletons in the closet’. De scenarioschrijver Jegor Tsjitsjkanov (Егор Чичканов) zei een prachtige zin: ‘De avonturen van onze voorouders zitten vol legendes en verzinsels, en we wilden de kijker het inzicht geven dat we in feite erfgenamen zijn van grote verhalen, we realiseren ons dat gewoon niet totdat we ermee geconfronteerd worden.’

Russische cultuur/trends
Hier is er aan de ene kant weer een focus op de jaren ’90, maar aan de andere kant wordt de nadruk gelegd op de moderniteit, aangezien de actie zich afspeelt in 2023. Je zult de prachtige woestijn zien op de reis van de helden naar Kazachstan (hoewel deze scènes werden gefilmd in de zandduinen van de Astrakhan-regio), het klassieke model van de Sovjetauto-industrie Lada-21043 (die ook wel de ‘vier’ wordt genoemd) en de conflicten in de Toljatti-criminele wereld. En je zult ook een beetje gevangenisjargon horen, dat tegenwoordig al deel uitmaakt van het standaard Russische taalgebruik.

Deze serie heeft ook acteur Daniil Vorobjev (Даниил Воробьев) geïntroduceerd voor het grote publiek. Charisma, waanzin, aantrekkingskracht! Zo'n transformatie van een personage, zoals bij Daniil, speelt niet iedereen zo overtuigend.

Opmerking van de redacteur
In dit verhaal over de gouden Lada vind ik het mooi hoe de regisseur reflecteert op het thema van generatiegebonden trauma. Wat er in de jaren ’90 gebeurde (hoewel het eigenlijk niet belangrijk is wanneer) bleef niet alleen in de jaren ’90, het weerklonk als een pijnlijke echo in de daaropvolgende decennia. Voor het moeilijke ‘vandaag’ klinkt de gedachte van de regisseur heel actueel: we hebben genoeg kracht om de cirkel van trauma te doorbreken. Om op te staan, een nieuw leven te beginnen en te zeggen ‘ik zal de laatste zijn’.